TİYATROYU KURTARMALIYIZ

Ben burada bir yazar, bir şair veya bir insan hayatının zengin panoramasını inceleyen basit bir öğrenci olarak değil, tiyatronun ateşli bir aşıkı olarak konuşuyorum. Tiyatro , bir memleketin kültürü için en faydalı ve bu kültürü en iyi belirten vasıtalardan biridir. Tiyatro, kültürün yükselişini ve alçalışını gösteren bir barometredir. Her çeşit tiyatro, trajediden vodvile kadar, eğer sağlam olarak ve hitap edebilecek şekilde yaratılmışsa, bir kaç yıl içinde halkın görüşünü değiştirebilir; meleklerin yerini şeytanların aldığı kötü tiyatro ise bütün bir milleti körleştirir ve uyuşturur. Tiyatro, ağlamayı ve gülmeyi öğreten bir okul, insanların devam edegelen ve esrarlı hareket tarzlarını serbestçe gösterdikleri; duygularını canlı örneklerle izah ettikleri bir kürsüdür. Tiyatrosunu desteklemeyen ve yükseltmeye çalışmayan bir millet ölmemişse bile ölmektedir. Toplumun ve tarihin nabzını yoklamayan, halkın dramını hissetmeyen ve çevresinin, ruhunun gerçek renklerini güldürerek ve ağlatarak aksettirmeyen tiyatronun kendine tiyatro demeye hakkı yoktur. Bu çeşit tiyatrolar eğlenilen veya vakit öldürmek denilen o korkunç şeyin yapıldığı bir yerdir.

...

Halk tiyatroya değil, tiyatro halka hükmetmelidir. Bunu yapmak için, yazarlar ve aktörler, ne pahasına olursa olsun, büyük yetkiyi üzerine almalıdırlar. Çünkü tiyatro seyircisi okul öğrencisine benzer; adalet isteyen ve adaleti yerine getiren ciddi ve sert bir öğretmene hürmet eder; öğretmeyen ve başkalarının öğretmesine fırsat vermeyen ürkek ve dalkavuk olanlarla da alay eder. Halka öğretilebilir – halka diyorum tabii, her insana değil -  halka öğretilebilir. Birkaç yıl önce Debussy ve Ravel’ in yuhalandıklarını gördüm. Önceleri halk tarafından beğenilmeyen bu eserlerin, çılgınca alkışlandığına da şahit oldum. Bu kompozitörler, Almanya’da Wedekind’ e ve İtalya’ da Pirandello’ ya yapıldığı gibi,  halkın üstünde bulunan sorumlu makamların çabalarıyla halka tanıtılmış, sevdirilmişti. Bu tiyatronun kurtuluşu ve tiyatro sanatçılarının şan ve şerefi için yapılmalıdır. Vakar ve haysiyetten hiçbir türlü uzaklaşılmamalıdır. Bunun karşılığı daima görülecektir. Aksini yapmak, merakı, muhayyileyi, tiyatronun cazibesini öldürmektir. Hoşa giden her şeye sanat dendiği ve böylece sanat atmosferinin yok edildiği, şiirin yıkıldığı ve sahnenin hırsızlar yatağı haline geldiği zamanlar olmasına rağmen, tiyatro her zaman büyük bir sanat olarak yaşayacaktır. Sanat her şeyin üstündedir; ve biz, aktör dostlarım, sanatçılar her şeyinüstündedir. Tiyatro sanatını, o zavallı sahne alemini kendinize meslek yapmanız ve tiyatroya karşı olan aşkınız, sizi tepeden tırnağa kadar sanatçı yapıyor. En küçüğünden, en meşhuruna kadar, her tiyatroda, sanat kelimesi bütün koridorların, soyunma odalarının duvarlarına yazılmalıdır; yoksa, bu duvarlara ticaret veya ağzıma almaya çekindiğim başka kelimeleri yazmamız gerekecek. Buraları disiplin, fedakarlık ve aşk ile dolmalıdır. Size ders vermek istemiyorum, çünkü derse asıl benim ihtiyacım var. Sözlerim, heyecanımın ve inancımın neticesidir. Hayalle kendimi aldatmıyorum. Şimdi söylediklerimi çok düşündüm ve bir Endülüs vatandaşı olarak şunu biliyorum ki, ğerçeği, gişelerin küçük pencerelerine gözlerini dikip “şimdi, şimdi, şimdi” diyenler değil, “yarın, yarın, yarın” diyen ve memleketimizde söken şafağın ilk ışıklarını soğukkanlılıkla uzaktan takip edenler görüyor.

Federico Garcia LORCA

Türk Tiyatrosu Dergisi;  “Tiyatroyu Kurtarmalıyız”, Sayı227, 1954